In de wijk Sint Marten ligt het Sint Martenshof. Het Sint Martenshof bestaat uit twintig woningen van particulieren die gezamenlijk ontwikkeld en opgeknapt zijn in 2010. De woningen waren vervallen en zijn opgeknapt tot goed geïsoleerde woningen. Floris van Oosterhout is voorzitter van de kopersvereniging Sint Martenshof. Hij heeft onze vragen beantwoord over de renovatie (opknapbeurt) van deze woningen. Daarnaast heeft hij ook verteld over de start van het unieke project in 2019 om aardgasvrij te worden.
Hoe het begon
Tien jaar geleden is de kopersvereniging Sint Martenshof opgericht. De kopersvereniging had als doel om de huizen gezamenlijk op te knappen en te zorgen voor de tuin. De eerste fase bestond vooral uit het maken van plannen, vergaderen en gesprekken voeren met de architect en de aannemer. Daarna zijn de bewoners een hele lange bouwfase ingegaan waarin alle huizen zijn opgeknapt. Zowel de buiten- als de binnenkant van de huizen zijn door één architect ontworpen. Vervolgens hebben alle inwoners met één aannemer afgesproken die het project heeft uitgevoerd. Iedereen is zelf binnen in de huizen aan de slag gegaan. De bewoners hebben ook gezamenlijk de tuin aangepakt en onder andere infiltratiekratten geïnstalleerd. Infiltratiekratten vormen een ondergrondse opslagruimte voor regenwater. Daardoor zakt het regenwater 'langzaam' weg in de bodem, richting het grondwater.
De bouwfase
Duurzaamheid speelt vanaf het begin een belangrijke rol in het Sint Martenshof. “Ik moet wel zeggen dat wij daarmee heel erg vooruit liepen. Als wij nu een project zouden starten, zouden we dat alweer heel anders aanpakken.” Tijdens de bouwfase zijn 3 belangrijke maatregelen gezamenlijk genomen, namelijk:
- Plaatsing van isolatieplaten (van 15 cm dik) tegen de achterkant van de huizen;
- Vervanging van het glas en de kozijnen door HR++ glas;
- Vervanging van de daken en bij sommigen ook de balken.
Door deze isolatiemaatregelen in de bouwfase mee te nemen, is de isolatiewaarde flink verhoogd. Vervolgens zijn er individuele maatregelen genomen door bewoners. In een groot deel van de huizen is bijvoorbeeld de vloer vervangen en vloerverwarming aangebracht. Ook hebben een aantal bewoners zonnepanelen geplaatst.
De ambitie om aardgasvrij te wonen
Volgens Floris was het streven om aardgasvrij te wonen vanaf het begin van het project al aanwezig. De ambitie was vooral verwarmen met een warmtepomp. Binnen de kopersvereniging waren er mensen die graag mee wilden denken over de overgang naar aardgasvrij. Er waren ook bewoners die niet direct wisten of ze er klaar voor waren. Vanuit de gemeente kwam er een mogelijkheid om subsidie aan te vragen voor een haalbaarheidsonderzoek om aardgasvrij te worden. Die kans hebben ze in het Sint Martenshof gepakt. In totaal hebben 10-12 huiseigenaren actief deelgenomen aan dit onderzoek.
Van ideeënfabriek naar concreet beeld
“Vanuit de kopersvereniging wilden we heel concreet weten wat het zou betekenen als we naar aardgasvrij zouden gaan.” Hiervoor heeft Paul Ubbink (Lijn2030), als AANjager het traject aangejaagd en begeleid. “De initiatiefnemers van Sint Martenshof waren bang dat het een soort ideeënfabriek zou blijven. Terwijl je wil weten wat de individuele en gezamenlijke mogelijkheden zijn en hoe je dat doorrekent.” Om de energiebehoefte te bepalen zijn er gesprekken gevoerd met verschillende huishoudens. Vervolgens is door de netwerkorganisatie InEnergie een haalbaarheidsonderzoek gedaan naar verschillende manieren om woningen te verwarmen.
De conclusies in het eindrapport van InEnergie laten zien dat alle onderzochte opties voor Sint Martenshof financieel (en soms ook technisch) helaas niet haalbaar zijn. Het gaat daarbij om individuele warmtepompen en gezamenlijke warmteoplossingen. Een andere conclusie is dat de gezamenlijke oplossingen interessanter zijn bij deelname van een grotere groep woningen.
De ervaring van Floris
Floris geeft aan dat het traject op zich prima werkte. Hij vond het prettig dat iemand van buitenaf, meedenkt over de mogelijkheden en concrete oplossingen. Het gaat namelijk over flinke bedragen en niet iedereen heeft daar geld voor. Door de lockdowns zagen mensen hun inkomsten teruglopen. Daardoor werd het voor sommige huishoudens nog moeilijker om mee te doen aan dit project. Floris: “Het is prettig om dit onderzoek samen te doen. Maar het is wel jammer dat het onderzoek aantoont dat een alternatieve warmteoplossing op dit moment niet haalbaar is.”
Het dilemma
Doordat de bewoners van het Sint Martenshof hun woningen zo goed geïsoleerd en verduurzaamd hebben, is het financieel niet haalbaar om aardgasvrij te worden. Floris geeft aan dat mensen met een echte verduurzamingswens misschien wel willen investeren. Maar dan zie je wel pas over 25 jaar het resultaat. De vraag is of je nu moet investeren terwijl de techniek ook niet stilstaat. Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat gezamenlijk investeren niet per se het grootste voordeel heeft. Daar komt veel bij kijken. Volgens Floris zijn er twee kanten aan de energietransitie, namelijk: een alternatieve bron voor energievoorziening en bewust worden van je eigen verbruik. Als je minder verbruikt, heb je, ongeacht de bron, minder nodig. Vanuit Sint Martenshof zijn ze blij met de ondernomen stappen in de bouwfase. Het is wel jammer dat die laatste stap naar aardgasvrij nu niet haalbaar is.
Tips van Floris voor andere wijkinitiatieven
Zorg ervoor dat je er als wijkinitiatief vroeg bij bent. Pak het grootschalig aan. Gaat de gemeente of de woningbouwvereniging in een bepaald gebied aan de slag en de buitenruimte in dat gebied aanpakken? Dan is dat het moment om ook te verduurzamen. Als je voor individuele oplossingen gaat, denk dan ook aan of deze oplossingen op gezamenlijk niveau haalbaar zijn. Wees er dan vroeg bij.
Geschreven door: Paul Ubbink en Manon van den Burg
Met dank aan Floris van Oosterhout
Ook op zoek naar een AANjager van jullie wijkinitiatief? Neem contact op en bekijk samen hoe de aanjager jullie kan helpen.
